388 паўстанцаў Лідзкага павету

На месцы падзеі ва ўрочышчы Крыжы Лідзкага раёну

На Лідчыне агучылі сьпісы паўстанцаў 1863 году зь Лідзкага павету. У іх 388 прозьвішчаў.
Гэта зрабілі з нагоды 150-й гадавіны паўстаньня Кастуся Каліноўскага. Прозьвішчы зачыталі ва ўрочышчы Крыжы, дзе сабралася каля трыццаці чалавек. Сьвята наладзіла раённая арганізацыя Таварыства беларускай мовы.

Урочышча Крыжы — паміж вёскамі Малое Вольжава і Мохавічы. На тым месцы дзевятнаццаць гадоў запар ушаноўваюць памяць паўстанцаў. Удзельнічае ў гэтым ксёндз Рышард зь Белагрудзкага касьцёла. Зь Менску прыяжджаў старшыня партыі БНФ Аляксей Янукевіч.

Кіраўнік Лідзкай арганізацыі ТБМ Станіслаў Суднік:

«Асаблівасьцю сёлетніх урачыстасьцяў было тое, што ўпершыню чыталіся сьпісы паўстанцаў Лідзкага павету. Трыста восемдзесят восем імёнаў. І былі зачытаныя назвы вёсак, якія былі цалкам зьнішчаныя, а жыхары высланыя ў Сыбір. Гэта вёскі, якія нейкім чынам вызначыліся ў паўстаньні. Як вёска Забалаць, дзе пасьля абвяшчэньня пачатку паўстаньня трыста сялян выйшлі з касьцёла і на пляцы перад ім чакалі, калі ім прывязуць зброю».

Станіслаў Суднік

Зброі не прывезьлі, але сяляне адбілі рэкрутаў, забраных у царскае войска, і завалодалі стрэльбамі.

Станіслаў Суднік зазначае, што прозьвішчы паўстанцаў зачытвалі па чарзе тры чалавекі каля сарака хвілін, бо пра кожнага паведамлялася — загінуў ён, быў высланы ці апынуўся ў эміграцыі.

Суднік: «Пасьля імшы адбыўся невялікі канцэрт, выконваліся паўстанцкія і патрыятычныя песьні. Сьпявалі лідзкі бард Сяргей Чарняк і Андрэй Мельнікаў. Пасьля гэтага ўдзельнікі наведалі паўстанцкія мясьціны Ліды і запалілі зьнічы. Каля мэмарыяльнай дошкі Людвіку Нарбуту, на месцы расстрэлу ксяндза Адама Фалькоўскага ў гарадзкім парку і на магіле ўдзельніцы паўстаньня Валерыі Ціхановіч. Яна пражыла дзевяноста два гады, зь іх семдзесят гадоў — пасьля паўстаньня».

Сьпіс паўстанцаў Лідзкага павету, у якім каля чатырохсот прозьвішчаў, склаўся ня сам сабой. Пошукамі займаліся краязнаўцы, якія друкуюцца ў «Лідзкім летапісцы», у «Земі лідзкей» — выданьні на польскай мове, супрацоўнікі мясцовага музэю.