У Латвіі выдадзена дакумэнтальна-даведачная кніга «Saprast Baltkrieviju» («Зразумець Беларусь»). Яна ахоплівае пэрыяд ад «узьяднаньня» заходняй часткі беларускай тэрыторыі (пад польскім пратэктаратам) і ўсходняй (пад бальшавікамі) у 1939 годзе і да нашых дзён.
Над выданьнем працаваў калектыў зь ліку знаных латвійскіх навукоўцаў, гісторыкаў, этнографаў, агулам дзесяць аўтараў. Бальшыня зь іх маюць доктарскія ступені, працуюць у Латвійскім унівэрсытэце ды іншых досьледных установах. Укладальнік — вядомы латвійскі журналіст Вальдэмарс Хэрманіс.
Пакуль у кнігарнях даступны толькі латыскамоўны варыянт, хоць, як перакананы адзін з актывістаў беларускага руху ў Латвіі, сузаснавальнік культурнага таварыства «Сьвітанак», мастак Вячка Целеш, кожнаму беларусу карысна было б дазнацца, як яго ўспрымаюць найбліжэйшыя суседзі.
«Вальдэмарса Хэрманіса тут добра ведаюць яшчэ ад савецкага часу, калі ён пачынаў у газэце „Цыня“ (Cina), аналягу нашай „Звязды“, — удакладняе Вячка Целеш. — Пасьля доўга працаваў у незалежных мэдыях, сапраўдны латыскі патрыёт. Менавіта ён прыдумаў гэты праект, здолеў аб’яднаць дасьледчыкаў, якія ў розны час зьвярталіся да тэмы беларуска-латыскіх стасункаў. Сярод іх Ілга Апінэ, Яніна Курсітэ, Астрыда Цыруле, Мара Віксна, Андрыс Спрогіс, Эрык Ёкабсанс, Эдвінс Эвартс, Андрыс Спрогіс, Іна Страждзіна».
Спадар Целеш — адзін з герояў кнігі. Гэтаксама як колішні амбасадар Беларусі ў Латвіі і былы палітвязень Міхаіл Марыніч, нобэлеўская ляўрэатка Сьвятлана Алексіевіч, навуковец і палітык Аляксандар Мілінкевіч, іншыя грамадзкія і культурныя дзеячы.
Тэматычныя разьдзелы прысьвечаныя этнічным групам у кожнай краіне, жыцьцю пад нямецкай акупацыяй паабапал мяжы, беларускаму сьледу латыскага клясыка Яніса Райніса і латвійскаму пэрыяду ў жыцьці дзеяча Беларускай Народнай Рэспублікі Кастуся Езавітава, сучаснаму палітычнаму і эканамічнаму становішчу ў Беларусі.
Супярэчнасьці самой Беларусі акрэсьленыя ўжо на вокладцы: беларуска з караваем і ў нацыянальным строі на фоне гістарычнага бел-чырвона-белага і афіцыйнага чырвона-зялёнага сьцягоў.
«Незалежны погляд экспэртаў павінен дапамагчы латышам лепш зразумець Беларусь як суседку, — кажа Вячка Целеш. — Спрадвек нашы народы жывуць побач, але поўнага ўзаемаразуменьня няма дагэтуль. Аўтары не павучаюць, не глядзяць зьверху — маўляў, мы эўрапейцы, а беларусы захрасьлі ў СССР. Падаюцца факты, а чытач ужо хай сам думае, як хто распарадзіўся сваім лёсам. Беларусы выбралі такі шлях, з гэтым трэба лічыцца. Упэўнены: каб яе перакласьці на беларускую мову, гэта была б цудоўная рэч. Нездарма ж кажуць: з боку любыя хібы відаць нашмат лепш».
Вячка Целеш лічыць, што падобнай грунтоўнай працы, прысьвечанай Беларусі, іншыя геаграфічныя суседзі ня маюць. Праўда, пакуль што чытачы гэтага дасьледаваньня — выключна латыскамоўныя.
